การลดคาร์บอน เชื้อเพลิงใหม่ และแร่ธาตุสำคัญ, แนวทางการทูตด้านทรัพยากร, Resource Diplomacy Altered by Decarbonization, New Fuels, and Important Minerals

การลดคาร์บอน เชื้อเพลิงใหม่ และแร่ธาตุสำคัญ กำลังทดสอบอำนาจต่อรอง

อัปเดตล่าสุด 29 ธ.ค. 2566

แนวโน้มการลดคาร์บอนระดับโลกกำลังขับเคลื่อนให้โครงสร้างใหม่ของการทูตด้านทรัพยากร (Resource Diplomacy) เปลี่ยนแปลง เพื่อใกล้ชิดกับประเทศที่มีทรัพยากร นอกจากเชื้อเพลิงจากฟอสซิลและแร่ธาตุ ยังมีองค์ประกอบใหม่อย่างไฮโดรเจน รวมถึงการดักจับและจัดเก็บคาร์บอนไดออกไซด์ (CCS)

การผลิตรถยนต์กำลังมุ่งมั่นที่จะบรรลุ Zero CO2 Emission ในปี 2050

ภายใต้สถานการณ์เหล่านี้ กระทรวงเศรษฐกิจการค้าและอุตสาหกรรมของประเทศญี่ปุ่น (METI) ได้จัดทำ “แนวทางการทูตทรัพยากรด้วยการมองหาความเปลี่ยนผ่านสีเขียว (GX)” หรือ Green Transformation สำหรับประเทศญี่ปุ่นที่มีทรัพยากรน้อย นี้เป็นปัญหาที่เชื่อมโยงโดยตรงกับเศรษฐกิจและอุตสาหกรรม ซึ่งมีความเร่งด่วนในการดำเนินมาตรการเช่นนี้

Advertisement

การเติบโตของพลังงานไฮโดรเจนในประเทศชิลีและอื่น ๆ

ประเทศที่มีทรัพยากรกำลังขยับสู่ตำแหน่งที่มีอำนาจต่อรองมากขึ้น “ชิลี” เป็นตัวอย่างที่ดี โดยชิลีเป็นผู้ผลิตทองแดงที่ใหญ่ที่สุดของโลกและผู้ผลิตลิเธียมที่ใหญ่ที่สุดเป็นอันดับสอง เป็นผู้นำเข้าทองแดงและลิเธียมคาร์บอเนตรายใหญ่ที่สุดในญี่ปุ่น และได้รับการจัดอันดับให้เป็นประเทศที่อุดมไปด้วยแร่ธาตุที่สำคัญมายาวนาน ชิลีสำคัญยิ่งขึ้นจากการมีแสงแดดมากมายและศักยภาพสูงสำหรับพลังงานลม ที่ดึงดูดความสนใจในฐานะศูนย์กลางของพลังงานทดแทน

ในฝั่งรัฐบาลชิลี ยุทธศาสตร์มุ่งไปที่การสร้างระบบเพื่อผลิต “ไฮโดรเจนสีเขียว” ที่มาจากพลังงานทดแทนให้มีราคา “ต่ำที่สุดในโลก” ภายในปี 2030 และตั้งเป้าเป็นหนึ่งในผู้ส่งออกไฮโดรเจนอันดับสามของโลกภายในปี 2040 โดยให้ทุนสนับสนุนสำหรับโรงงานไฮโดรเจนเขียวเพื่อส่งเสริมการลงทุนจากภาคเอกชน

ในชิลีใต้กำลังส่งเสริม “การทูตไฮโดรเจน” อย่างเช่น รัฐบาลเยอรมนีร่วมกับพอร์ช (Porsche) และซีเมนส์ (Siemens) ทำโครงการ “Hal Oni” ผลิตเชื้อเพลิงสังเคราะห์โดยใช้ไฮโดรเจนที่มาจากการผลิตพลังงานลม ดังนั้น การตีความสำหรับพิจารณาความสัมพันธ์กับชิลีในฐานะประเทศที่มีทรัพยากร “แร่ + พลังงานสะอาด” จึงเป็นสิ่งจำเป็น

ในทางกลับกัน รัฐบาลชิลีได้ประกาศยุทธศาสตร์การพัฒนาลิเธียมขั้นสูงภายใต้การควบคุมของรัฐเมื่อเดือนเมษายน และมีการแสดงถึงความพยายามในการรวมทรัพยากรชาติ ลิเธียมเป็นสิ่งที่จำเป็นสำหรับแบตเตอรี่ ซึ่งกำลังมีความสำคัญขึ้นสำหรับความมั่นคงของรัฐ โดยนายอิจิโระ คุตานิ (Ichiro Kutani) ผู้อำนวยการสำนักวิจัยสถาบันเศรษฐศาสตร์พลังงานญี่ปุ่น ชี้ว่า “ทั้งลิเธียมและแร่ธาตุที่สำคัญจะกลายเป็นต้นตอของความเสี่ยงทางภูมิรัฐศาสตร์ใหม่ เนื่องจากการจัดหาวัตถุดิบที่เสถียรเป็นสิ่งจำเป็นเมื่อเทคโนโลยีสะอาดแพร่หลาย”

แนวทางสำหรับการเสริมความสัมพันธ์ของญี่ปุ่น

สำหรับแนวทางการทูตทรัพยากรได้จัดทำโดยกระทรวงเศรษฐกิจการค้าและอุตสาหกรรมของญี่ปุ่น คัดเลือก 25 ประเทศเพื่อนำมาวิเคราะห์จากมุมมองของสถานการณ์ภายในและความสัมพันธ์กับประเทศญี่ปุ่น แบ่งเป็นกลุ่มต่าง ๆ เช่น “ประเทศพันธมิตรที่มีความร่วมมือ” และ “ประเทศที่มีการปรับปรุงสภาพแวดล้อม” และนำเสนอแนวทางการทูตทรัพยากรสำหรับแต่ละกลุ่ม สำหรับ "ประเทศที่เป็นแหล่งทรัพยากรอย่างมีนัยสำคัญ" ซึ่งชิลีเป็นหนึ่งในนั้น ญี่ปุ่นจะยังคงรักษาทรัพยากรที่มีอยู่เดิมและขยายความสัมพันธ์ที่มีอยู่ไปสู่พลังงานใหม่ ๆ

ซาอุดีอาระเบียเป็นส่วนหนึ่งของ “ประเทศที่เป็นแหล่งทรัพยากรอย่างมีนัยสำคัญ” เช่นเดียวกับชิลี โดยใช้ความสัมพันธ์ทางประวัติศาสตร์กับแอฟริกาซึ่งอุดมไปด้วยทรัพยากร ซาอุดีอาระเบียพยายามเป็นศูนย์กลางของเครือข่ายการจัดหาแร่ธาตุโดยเชื่อมโยงแอฟริกากับโลก ดังนั้นจึงมีศึกษาบริษัทเทรดดิ้งญี่ปุ่น (ผู้บริหารหน่วยงานพลังงาน) ในฐานะหนึ่งในผู้ผลิตน้ำมันชั้นนำของโลก ซาอุฯ นำเสนอแง่มุมที่แตกต่างและต้องการแนวทางใหม่ ประเทศพันธมิตรรวมถึงสหรัฐอเมริกา ออสเตรเลีย และแคนาดา และมีการกล่าวว่าพวกเขาจะร่วมมือในการจัดตั้งกฎการตลาดใหม่และพัฒนาเทคโนโลยีที่เกี่ยวข้องกับเชื้อเพลิงใหม่เพื่อขยายไปยังประเทศที่สาม

การลดคาร์บอน เชื้อเพลิงใหม่ และแร่ธาตุสำคัญ กำลังทดสอบอำนาจต่อรอง

รัฐมนตรีกระทรวงเศรษฐกิจ การค้าและอุตสาหกรรมญี่ปุ่น นายยาสุโตชิ นิชิมูระ (Yasutoshi Nishimura) ซึ่งไปเยือน 5 ประเทศในแอฟริกาในเดือนสิงหาคมนี้กล่าว “แทนที่ญี่ปุ่นจะลงทุนเพียงอย่างเดียว จะเปลี่ยนสู่การสร้างความสัมพันธ์ที่เป็นประโยชน์ร่วมกันกับประเทศผู้ผลิตทรัพยากรและรักษาทรัพยากรผ่านการสนับสนุนที่ครอบคลุมซึ่งเป็นเอกลักษณ์ของญี่ปุ่น เช่น การพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ การถ่ายทอดเทคโนโลยี และการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน”

ด้วยแนวโน้มทั่วโลกไปสู่การลดคาร์บอน การแข่งขันแย่งชิงแร่ธาตุที่สำคัญจึงทวีความรุนแรงขึ้น และการทูตด้านทรัพยากรที่ใช้ประโยชน์จากจุดแข็งของญี่ปุ่นเป็นสิ่งจำเป็นมากขึ้นกว่าที่เคย

บทสัมภาษณ์: นายฮิโรกิ ซาดามิตสึ (Hiroki Sadamitsu) ผู้อำนวยการทั่วไป ฝ่ายทรัพยากรและเชื้อเพลิง สำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและพลังงาน กระทรวงเศรษฐกิจ การค้า และอุตสาหกรรม กระทรวงเศรษฐกิจ การค้า และอุตสาหกรรม ญี่ปุ่น

วัตถุประสงค์ของการจัดทำแนวทางการทูตทรัพยากร

จากอดีตจนถึงปัจจุบันนี้ การทูตด้านทรัพยากรมุ่งเน้นไปที่วิธีการจัดหาน้ำมันและก๊าซธรรมชาติอย่างมีเสถียรภาพจากตะวันออกกลางและที่อื่น ๆ แต่ตอนนี้จำเป็นต้องจัดหาเชื้อเพลิงใหม่นอกเหนือจากเชื้อเพลิงฟอสซิล ในทางกลับกัน ยังมีแนวโน้มที่จะให้ความสำคัญกับแร่ธาตุ การลดการใช้เชื้อเพลิงฟอสซิลจะต้องใช้พลังงานไฟฟ้า ซึ่งเพิ่มความสำคัญของการจัดเก็บแบตเตอรี่... แร่ธาตุ เช่น โลหะหายากมีความสำคัญต่อการจัดเก็บแบตเตอรี่ โลหะหายากยังจำเป็นสำหรับแม่เหล็กในมอเตอร์ของรถยนต์ไฟฟ้า (EV) และการใช้ไฮโดรเจน เราต้องตอบสนองต่อการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างจากเชื้อเพลิงฟอสซิลไปเป็นเชื้อเพลิงใหม่และจากพลังงานเป็นแร่ธาตุ

“จีน” ส่งสัญญาณขู่มะกันหยุดส่ง “แรร์เอิร์ธ” ให้สหรัฐ หลังทรัมป์ขึ้นบัญชีดำหัวเว่ย

เชื้อเพลิงฟอสซิลยังคงมีความสำคัญ

มีแนวโน้มของการขายเชื้อเพลิงฟอสซิลมากเกินไป ทำให้ความมั่นคงของการจัดหาอยู่ในความเสี่ยง การเข้าใจต่อเชื้อเพลิงธรรมดาจำเป็นต้องระมัดระวังมากขึ้น ภายใต้สถานการณ์นี้ ได้จัดทำแนวทางเวลาที่เกิดขึ้น รวมถึงแกนเวลาเช่น ประเทศใดมีความสำคัญต่อประเทศญี่ปุ่นและเชื้อเพลิงที่จะต้องใช้เมื่อใด

เชื้อเพลิงฟอสซิลจำเป็นต้องถูกใช้อย่างความระมัดระวังมากขึ้นกว่าเดิม ภายใต้สถานการณ์เหล่านี้ ได้มีการจัดแนวทางสำหรับการจัดการช่วงเวลา เช่น ประเทศใดที่สำคัญต่อญี่ปุ่น และเชื้อเพลิงใดต้องใช้ในช่วงเวลาใด

คำนึงถึงมุมมองด้านความมั่นคงทางเศรษฐกิจด้วย

เมื่อตระหนักถึงความเสี่ยงของการพึ่งพาห่วงโซ่อุปทานของประเทศใดประเทศหนึ่ง จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องจัดการกับความเสี่ยงเหล่านี้ รัฐบาลทั่วโลกกำลังมุ่งเน้นไปที่การลดการปล่อยคาร์บอนส่วนหนึ่งเพื่อปกป้องอุตสาหกรรมและการจ้างงานของตนเอง และการแข่งขันด้านนโยบายอุตสาหกรรมก็ทวีความรุนแรงมากขึ้น การทูตทรัพยากรในอนาคตจะต้องคำนึงถึงเรื่องนี้ด้วย

จีนไม่รวมอยู่ใน 25 ประเทศ

25 ประเทศถูกเลือกจากมุมมองของการเป็นซัพพลายเออร์ไปยังประเทศญี่ปุ่น จีนไม่สามารถจัดหาพลังงานได้ ขณะที่รัสเซียไม่รวมอยู่ในรายชื่อ 25 ประเทศ การพิจารณาความสนใจในการลงทุนของบริษัทญี่ปุ่นถูกนำมาพิจารณาด้วย ในทางตรงกันข้าม จีนเป็นซัพพลายเออร์ที่สำคัญของแรร์เอิร์ธที่จำเป็นต้องพึ่งพาจีนในระดับสูง นโยบายการลดการพึ่งพาอย่างต่อเนื่องจึงรวมอยู่ในแนวปฏิบัติด้วย ถือเป็นการปฏิบัติพิเศษโดยไม่ยึดถือในกรอบ 25 ประเทศ

คุณจะพัฒนานโยบายตามแนวทางปฏิบัติอย่างเป็นรูปธรรมเพียงใด

จากการอภิปรายในออสเตรเลียที่การผลิตก๊าซธรรมชาติต้องทำ CCS (Carbon Capture and Storage) เพื่อเป็นมาตรการตอบโต้การปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ดังนั้น CCS จึงมีความสำคัญต่อการได้รับเชื้อเพลิงฟอสซิล ในส่วนของเชื้อเพลิงใหม่จะมีการพัฒนามาตรการสนับสนุนเพื่อส่งเสริมให้บริษัทญี่ปุ่นกลายเป็นผู้เล่นหลักในตลาด SAF (เชื้อเพลิงการบินที่ยั่งยืน) ซึ่งเป็นตลาดที่กำลังจะเกิดขึ้น นอกจากนี้ ยังมีแผนเพิ่มเชื้อเพลิงชีวภาพเข้าไปในรายการเป้าหมายสนับสนุนของบริษัท Japan Energy and Metals National Corporation (JOGMEC)

แล้วทรัพยากรแร่?

การแข่งขันมีความรุนแรงเป็นพิเศษ.. มีความเสี่ยงที่ปริมาณแร่ธาตุที่ใช้ในการจัดเก็บแบตเตอรี่จะไม่เพียงพอ การพัฒนาแต่ละขั้นตั้งแต่ต้น กลาง และปลาย จะต้องครอบคลุมอย่างกลมกลืน ร่วมมือกับผู้ผลิตรถยนต์และแบตเตอรี่