โรงงานจีน-ปัญหา-ขาดแคลนแรงงาน-ขาดแคลนเทคโนโลยีขั้นสูง-Made in China 2025

‘โรงงานจีน’ ดิ้นสู้ปัญหาขาดแคลนแรงงานและเทคโนโลยีไฮเทค

อัปเดตล่าสุด 18 เม.ย. 2566

โรงงานจีนกำลังเจอปัญหาขาดแคลนแรงงาน Blue collar อย่างรุนแรง ท่ามกลางคอขวดทางเทคโนโลยีที่ถูกกีดกันจากชาติตะวันตก นี่จะเป็นความท้าทายในการเดินสู่เป้าหมาย Made in China 2025 ของอุตสาหกรรมการผลิตจีน

เมื่อวันที่ 6 เมษายน 2023 สำนักข่าว South China Morning Post รายงานถึงความไม่พอดีระหว่างภาคอุตสาหกรรมการผลิตที่ขาดแคลนแรงงานอย่างรุนแรง และความต้องการของประชากรอายุน้อยที่กำลังหางาน โดยอ้างอิง Zheshang Securities ว่า การจัดหาเทคโนโลยีหลักและมิดเดิลแวร์ที่สำคัญในภาคการผลิตของจีนต้องพึ่งพิงต่างประเทศเป็นอย่างมาก พร้อมยกตัวอย่างถึงกรณีของเมืองเทียนจิน เมืองที่ใหญ่เป็นอันดับ 3 ของจีน ซึ่งแม้จะมีการผลิตชิ้นส่วนโลหะจากเตาเผาอย่างแม่นยำ แต่ข้อมูลที่ได้กลับถูกส่งให้วิศวกรในเยอรมนีตรวจสอบ

สาเหตุที่เป็นเช่นนี้ เกิดจากปัญหาแรงงาน แม้ว่าประเทศจีนยังอัตรามีค่าแรงในระดับต่ำ แต่กลับขาดแคลนแรงงานที่มีทักษะสูง

ปัจจุบัน ระบบอัตโนมัติกำลังแพร่หลายมากขึ้นในอุตสาหกรรมการผลิต แต่ผู้เชี่ยวชาญทางเทคนิคยังคงมีความสำคัญในการใช้งานและซ่อมแซมเครื่องจักร และหากโรงงานไม่สามารถหาแรงงานที่มีทักษะได้ โรงงานนั้นอาจประสบปัญหาและกดดันให้สูญเสียคำสั่งซื้อ ซึ่งความพยายามที่จะฟื้นฟูเศรษฐกิจหลังจากสามปีที่มีมาตรการ zero-COVID อาจทำให้แนวโน้มนี้ขยายวงกว้างออกไปในระดับประเทศก็เป็นได้

พนักงานจากบริษัทในภาคการผลิตรายหนึ่งที่เมืองเทียนจินเผยว่า บริษัทเป็นหนึ่งในผู้รับผลกระทบจากการจัดหาแรงงานมีทักษะที่ยากยิ่งขึ้น สะท้อนให้เห็นถึงแนวโน้มในจีนซึ่งงานที่คนหนุ่มสาวกำลังมองหาและงานที่มีความต้องการสูงไม่สอดคล้องกัน

แม้ว่าผู้สำเร็จการศึกษาระดับอาชีวศึกษามากถึง 95% ของจีนจะสามารถหางานทำได้ทันที แต่ผู้ผลิตก็ยังประสบกับความยากลำบากในการจ้างแรงงานในระดับ Blue collar โดยเฉพาะอย่างยิ่งแรงงานที่มีทักษะ ซึ่งปัญหานี้กลายเป็นประเด็นในช่องทางออนไลน์ของจีน และค่าตอบแทนแรงงานในกลุ่มนี้มีราคาพุ่งสูงมากกว่า 10,000 หยวน (1,450 ดอลลาร์สหรัฐ)

Advertisement

นาง Cindy Zheng CFO บริษัท Wago Electric Tianjin ผู้ผลิตขั้วต่อไฟฟ้า แสดงความเห็นว่า ในจีนมีคนตามหาตำแหน่งงานจำนวนมาก แต่การหาคนที่มีทักษะเพียงพอเป็นเรื่องยาก ซึ่งเมื่อวันที่ 10 มีนาคม 2023 นาง Zheng ได้กล่าวในงานอีเวนต์ของหอการค้ายุโรปว่า บริษัทประสบปัญหาการจัดหาแรงงานเป็นช่วงสั้น ๆ ในปีที่ผ่านมาเพื่อผลิตสินค้าให้ทันกับยอด Backlog โดยแสดงความเห็นว่า คนหนุ่มสาวชอบงานที่มีความยืดหยุ่น ในขณะที่คนอายุหลัก 20 คิดว่าการทำงานในโรงงานเป็นเรื่องน่าอับอาย และมีความเสี่ยงที่แนวโน้มนี้จะส่งผลกระทบต่อแผน “Made in China 2025” ของจีน

นาง Zheng กล่วต่อว่า อุตสาหกรรมต้องการแรงงานที่มีทักษะมากขึ้นจึงจะก้าวสู่การผลิตที่ทันสมัยได้ และบริษัทกำลังประสบปัญหาขาดแคลนแรงงานในตำแหน่งพนักงานควบคุมเครื่อง CNC เป็นอย่างมาก

กระทรวงทรัพยากรมนุษย์และสวัสดิการสังคมของจีนคาดการณ์ว่า ในปี 2025 อุตสาหกรรมการผลิตจีนจะขาดแคลนแรงงานเกือบ 30 ล้านตำแหน่ง หรือราวเกือบครึ่งหนึ่งของภาคการผลิต นอกจากนี้ ผลสำรวจในช่วงครึ่งหลังของปี 2022 ยังพบว่า เกือบครึ่งของ 100 อาชีพที่ขาดแคลนแรงงานรุนแรงที่สุดมาจากภาคการผลิตอีกด้วย

ซึ่งการขาดแคลนวิศวกรที่มีทักษะนี้กำลังเป็นปัญหาที่เพิ่มแรงกดดันให้กับผู้ผลิต อีกทั้งยังส่งผลต่อความพยายามของจีนในการสนับสนุนภาคการผลิตอัจฉริยะ (intelligent manufacturing) ซึ่งรัฐบาลคาดหวังว่าจะช่วยขับเคลื่อนเศรษฐกิจของประเทศในอนาคต

นาย Christoph Schrempp ผู้จัดการทั่วไป ศูนย์ประกอบและส่งมอบอากาศยาน C&DC เมืองเทียนจิน บริษัทแอร์บัส (Airbus) แสดงความเห็นว่า รัฐบาลควรมีพื้นที่ให้กับแรงงานที่มีทักษะ เพื่อรองรับทั้งความก้าวหน้าทางวิชาชีพ สถานะทางสังคม และความเคารพที่มากขึ้น ซึ่งจะส่งผลดีต่อสังคมในภาพรวม และย้ำว่าเปลี่ยนการรับรู้ของสาธารณชนเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อให้สังคมรู้ว่าแรงงานในระดับ Blue collar ต่างกับเมื่อ 50 ปีที่แล้ว

บริษัทผลิตเรืออีกรายในเทียนจินมีความกังวลต่อการขาดแคลนแรงงานเช่นเดียวกัน โดยเผยว่ามีคนอายุน้อยยินดีทำงานในอู่ต่อเรือน้อยลงเรื่อย ๆ จึงจำเป็นต้องปรับขึ้นค่าแรงเพื่อให้ผลิตตามออเดอร์ได้ทัน และแสดงความเห็นว่า หากค่าแรงสูงขึ้น ต้นทุนการผลิตก็จะสูงขึ้น และอาจทำให้เกิดปัญหาอื่น ๆ ในอนาคต ซึ่งเจ้าของบริษัทแสดงความเห็นว่า หากบริษัทไม่มีกำไร ธุรกิจก็จะหดตัว และทำให้แรงงานหางานได้ยากขึ้นในอนาคต

รายงานการจ้างงานเดือนธันวาคม 2022 เผยว่า ประเทศจีนมีจำนวนแรงงานในปี 2021 กว่า 400 ล้านคน ซึ่งเป็นสัดส่วนมากกว่าครึ่งหนึ่งของประชากรจีนวัยทำงาน อย่างไรก็ตาม มีแรงงานที่ทักษะไม่เพียงพอต่อการพัฒนาอุตสาหกรรมการผลิตจีนมากถึงหลายล้านตำแหน่ง

ปัญหาเชิงโครงสร้างเป็นอีกส่วนที่มีผลต่อการจ้างงาน มีความไม่พอดีกันระหว่างผู้หางานรุ่นใหม่ที่ไม่เต็มใจทำงานในตำแหน่งแรงงาน และบริษัทในภาคอุตสาหกรรมและการก่อสร้างที่ขาดแคลนแรงงาน ทำให้เยาวชนจีนมีอัตราการว่างงานสูง นอกจากนี้ นักศึกษาอาชีวะในจีนยังมีความไม่พอใจที่ไม่ได้รับการฝึกอบรมในภาคปฏิบัติซึ่งจะทำให้พวกเขาได้รับประสบการณ์จริงอย่างเพียงพออีกด้วย

ในการประชุมรัฐสภากรุงปักกิ่งที่จบไปเมื่อเร็ว ๆ นี้ ตัวแทนของหน่วยงานด้านกฎหมายจีนเสนอให้รัฐออกมาตรการสนับสนุนเพิ่มเติมเพื่อช่วยคิดค้นแพลตฟอร์มการจ้างงาน รวมถึงการจับคู่แรงงานที่มีศักยภาพกับนายจ้าง

ในอีกด้านหนึ่ง คอขวดทางเทคโนโลยียังคงส่งผลกระทบต่อจีนเป็นอย่างมาก เนื่องจากชาติตะวันตกใช้มาตรการกีดกันความสามารถทางเทคโนโลยีของจีน ซึ่งในปี 2018 หนังสือพิมพ์ Science and Technology Daily จากกระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีจีน (MOST) ระบุ สิ่งที่เป็นคอขวดของจีนคือ ชิปเซมิคอนดักเตอร์, อากาศยาน, ซอฟต์แวร์, เซนเซอร์สัมผัส (Tactile sensors), กังหันก๊าซขนาดใหญ่, ไมโครโฟน, Lidar, Medical imaging equipment, และอื่น ๆ อีกทั้งเผยว่าบริษัทมากกว่า 30 รายไม่สามารถเข้าถึง 32% ของวัสดุสำคัญ นอกจากนี้ ชิปไฮเทคมากถึง 95% ยังถูกนำเข้าจากต่างประเทศ ซึ่งปัจจุบันยังไม่มีการอัปเดตตัวเลขนี้